DOSİAD’tan Erzurum Araştırması

Doğu Anadolu Sanayici ve İşadamları Derneği (DOSİAD) Erzurum’da ekonomik yoğunlaşma ve yaşamsal değişime değgin tespitleri içeren bir rapor yayımladı. İl halkının tüketim alışkanlık ve tercihlerinin satırbaşları halinde kaydedildiği raporda, il yaşama kültüründe önemli yer tutan ‘gerilik ve gündelik’, ‘kiler’ kültürünün terkedildiği, ‘kullan ve at’ anlayışının hakim duruma geldiği vurgulandı.
PROF. DR. GÜNGÖR’ÜN TARİFİ
Raporda, Mümtaz Bilim Adamı Merhum Prof. Dr. Erol Güngör’ün kültürü tarif eden, ‘Sosyal bilimlerde kültür denince bir topluluğun kendi hayati problemlerini çözmek üzere denediği ve uzun yıllar içinde standart hale getirdiği usuller ve vasıtalar anlaşılır. Şu halde bir topluluğun ihtiyaçlarını karşılamak üzere benimsemiş bulunduğu hayat tarzı bütün maddi ve manevi unsurlarıyla birlikte onun kültürünü teşkil etmektedir” kaydına yer verildi.
DOSİAD AÇIKLADI
Rapor’a göre, Erzurum’da son 16 yılda kaydedilen pozitif ekonomik gelişmeler il halkının yaşam düzeyi, refah seviyesini ciddi biçimde değiştirdi. Otomobilsiz hane halkı sayısında her geçen gün azalma kaydedilirken, kentsel dönüşümle birlikte TOKİ’nin destekleriyle konut sahibi olan Erzurumlu sayısı artış göstermeye devam ediyor.
Raporda şunlar kaydedildi:
SINIF VEYA SIRA ATLAMA
Sosyologların ‘sıra veya sınıf atlama’ olarak adlandırdığı, üst dilim gelir eviyesine erişim oranı ciddi bir yükseliş gösteriyor. Erzurum kent merkezindeki üç ana belediye kapsamında varoş diye adlandırılan, henüz kentsel dönüşüm görmemiş yerleşim alanlarında iskan etmeyi tercih edenlerin sayısı düşüş kaydederken, lüks semtlerde yoğunlaşma görülüyor.
EV KULLANMA ALANI VE KALİTE TERCİHİ
2000’li yalların başına kadar Yenişehir ve Dadaşkent dışında toplu konut alanı bulunmayan Erzurum’da, 2000-2018 yılları sürecinde oluşturulan yeni yerleşim alanları oldukça büyük ilgi buluyor. 3+1 konutlarda oturan hane halkı sayısı yüksek bir oran teşkil ederken, artık Erzurumlu en az 200 metrekarelik 4+1 konutlarda oturmayı tercih ediyor.
KONUT FİYATLARI
Erzurum’da yaşanan hızlı yaşam değişimi dikkat çekici boyutta. Halkının çoğunluğu kamu çalışanı ve esnaftan oluşan ilde konut fiyatları üst düzeyde 1 milyon ortalama düzeyde ise 300 bin TL arasında seyrederken, her yeni yapılan konut hızla alıcı buluyor, konut fiyatları yükselirken, talep artışı da devam ediyor.
10 OTOMOBİLİN 4’Ü BAŞKA İL PLAKALI
Erzurum artık yoğun trafiğin yaşandığı iller arasında. Resmi verilere göre 120 bin aracın trafiğe kayıtlı olduğu ilde, 25 plaka dışında, başka illerin plakalarını taşıyan binlerce otomobil ve kamyonet trafikte. Her on otomobilden en az 4’ü başka il plakası taşıyor. Otomobil satışlarında büyük hareketlilik yaşanırken, talepte yoğunluk artıyor.
LÜKS ARAÇLAR TRAFİKTE
2000’li yılların başına kadar şahin, doğan gibi yerli üretim araçlarının yoğunluklu olduğu ilde, artık lüks ve marka araçlar trafiği oluşturuyor. En ucuzu ikinci elden 100 bin TL olan marka otomobiller trafikte seyrederken, lüks kategoride olan ve fiyatları 500 ile 1 milyon TL arasında değişen otomobiller de trafikte sık görünür hale geliyor.
ÜLKE EKONOMİSİNDEKİ POZİTİF GELİŞMELER VE ERZURUM YANSIMALARI
Ülke ekonomisinde yaşanan pozitif gelişmeler il halkının günlük tüketim harcamalarına da yansıyor.
Mango, avakado, ananas, Papaya, Hindistan Cevizi gibi Erzurum sofralarının yabancı olduğu meyveler artık günlük tüketimde önemli yer tutarken, meyve kültürümüzde önemli yeri bulunan ve yerli olan ürünler ikinci plana atılıyor.
YİYECEK TERCİHLERİ
Erzurum mutfağında et tüketim oranı da artış kaydediyor. ESK gibi resmi et satış yerlerinden ihtiyacını temin eden vatandaş sayısı düşüş gösterirken, bonfileden kıyma çektirmek gibi oldukça pahalı tercihler öne çıkıyor, pahalı et ürünleri adeta yok satıyor. Et ürünlerinin tüketildiği pikniklere ilgi artarken, yerel yönetimler yeni mesire alanları oluşturmak adına çaba sarf ediyor.
KIŞLIK VE KİLER KÜLTÜRÜ YOK OLUYOR
Erzurum’da gelir dilimindeki artış, şehre ait kiler kültürünü de yok ediyor. Kışlık yağ, peynir, patates, soğan, çaşır salamurası alışkanlığı artık yok olmak üzere. Gelir seviyesi artan halk günlük ve marketlerden alışverişi tercih ediyor, saklama kültürü yerini hızlı tüketime bırakıyor. Geçmişte civil peynir ve zeytinin yer aldığı sade kahvaltı sofralarında artık çeşit çeşit peynirler, yeşil zeytinler, kaymaklar var.
PARA YOK, KART VAR
Bakkal kültürünün yok olmak üzere olduğu Erzurum’da vatandaş marketlere yoğunlaşmış durumda. Peşin para kullanımının hemen hiç düzeyine indiği ilde vatandaş kredi kartıyla harcamalarını karşılıyor. Eskiden yalnızca ihtiyacı kadar alan Erzurumlu şimdi alışveriş arabalarını doldurmakta adeta rekabet ediyor, yarışıyor.
ERZURUMLUNUN GİYİM TERCİHİ
İlde ekonomik pozitivizmin ortaya çıkardığı bir diğer gelişme giyim tercihlerinde ortaya çıkıyor. Lüks giyim eşyalarının satıldığı AVM’lerde kuyruklar hakim. Gerilik ve gündelik gibi köklü bir giyim kültürü olan Erzurum artık aylık ve mevsimlik giyiniyor, çöp alanlarında yırtığı, söküğü olmayan atık giyecekler görmek sıra dışı değil.
BEYAZ EŞYA
Beyaz eşya ve ev gereçleri talebinin çığ gibi arttığı, kullan-at anlayışının hakim olduğu ilde halkın çoğu buzdolabı ve çamaşır makinesi gibi araçları on yıldan fazla kullanmıyor, kullanmadığı gereçleri eskicilere satmaya bile çalışmayan çoğunluk, eski beyaz eşyalarını çöplüğe atıyor. Şehir çöplük alanlarında kullanılmayan kanepeler, koltuklar, bilgisayarlar boy gösteriyor.
BİLGİYE ERİŞİM VE KİTAP OKUMA KÜLTÜRÜ
İnternet kullanımının rekor düzeye ulaştığı Erzurum’da bilgisayarı bulunmayan ev yok gibi. Haberleri internet yoluyla edinen vatandaşlar kitap okuma alışkanlıklarını terk ederken, sathi bilgilere yoğunlaşıyor. Artan refah düzeyi bilgi edinme eğilimini internete terk ederken, kültür kenti Erzurum’da okuyan sayısı ciddi biçimde azalma kaydediyor.